Biyoloji Tarihi

Bilim tarihi kısaca bilimsel buluşların kim ya da kimler tarafından ve ne zaman yapıldığının, kısaca bilimin doğuş ve gelişmesinin bildirilmesidir.Bunun yanısıra aynı anda da bilimsel çalışmaların birbirini nasıl etkilediği, hangi problemlerin neden ele alındığı sorgulanarak, bilimsel buluşların gerekçeleri araştırılır.
Bilim tarihinin hedefi, tarafsız bilginin ortaya çıkmasını, topluma yayılmasını ve bir bakıma nitelikli bir düşünme tarzının, bir bakış açısının oluşumunu tespit etmek olarak belirlenmiştir. Bilim tarihi bu hedefine çeşitli bilim dallarında elde edilen sonuçları vererek değil, bu sonuçları bağlı oldukları şartlar içerisinde yorumlayarak ulaşmaya çalışır. Bilim tarihinin bu bağlamda temel görevi, olayların ve buluşların bir envanterini çıkartmanın yanısıra, bilimsel kavramların, anlayışların ve teorilerin doğuşları ile gelişim süreçlerini izlemek ve açıklığa kavuşturmaktır.
Türkiye'de de yerleşmiş ve kökleşmiş olan bilimlerin tarihçelerini, tarihsel gelişim süreçlerini ortaya koyan çalışmaları tespit eden, ülkemiz ve evrensel bilim açısından irdeleyen çalışmaların sayısı ne yazık yeterli sayıdan henüz uzaktır. Her bilim dalının tarihi (örneğin bu kitabın konusunu oluşturan biyoloji tarihi gibi) ayrı ayrı ele alınmalı ve gelişim süreci, bu sürece etki eden sosyal, siyasal, ekonomik olaylarla birlikte değerlendirilerek yazılmalıdır. Türkiye'nin bilim tarihçileri arasında paylaşılan görüşe göre, bu iş, hem büyük emek ve zaman gerektirdiği için, hem de her bilim daimin kendine özgü ve karmaşık yapısı nedeniyle özelleşmiş bilgi birikimine gereksinim olduğundan, bu işlerin altından sadece meslekten bilim tarihçilerinin kalkabilmesi her zaman pek olanaklı olmayabilmektedir. Bu nedenle bilim tarihine ilgi duyan ve çalışma konuları içerisindeki bilimin tarihini araştıracak bilim adamlarına ihtiyaç olacaktır. Üstelik yaşamlarını adamış oldukları bilimsel alanın tarihini araştırmak, bilim adamları için kendi uğraşları kadar saygın ve gereklidir.
Bu nedenle, son yıllarda artan teknolojik gelişmelerle konularında umulmadık genişlemelere uğrayan, çok sayıda alt bilim dallarına ayrılan biyoloji biliminin insanlık tarihi boyunca geçirmiş olduğu çeşitli dönemlere ait bilgilerin, yani biyolojinin tarihsel geçmişinin bu bilim dalında eğitim gören biyologlar tarafından öğrenilmesinde sayısız yarar bulun-maktadır.
Yurtdışında birçok üniversitenin biyoloji bölümlerinin ders programlarında "Doğa Tarihi" ve "Biyoloji Tarihi" gibi derslerin yer aldığı, bu konu ile uğraşanların bildiği bir gerçektir. Türkiye'deki üniversitelerin fen ve fen-edebiyat fakültelerinin biyoloji bölümlerinin programlarındaki "Genel Biyoloji" derslerinin yalnız belirli bazı bölümlerinde "Biyolojinin Dönemleri ve Tarihsel Gelişimi" gibi adlar altında biyoloji tarihine ait bazı konulara özet olarak değinilmektedir. Öte yandan az sayıda üniversitemizin lisansüstü programlarında biyolojinin yalnız botanik bilim dalının tarihi ile ilgili derslere yer verilmektedir. İstanbul Üniversitesi, Edebîyat Fakültesi Felsefe Bölümü Bilim Tarihi Anabilim Dalı (2009 yılından itibaren Bilim Tarihi Bölümü) ders programına alınan ve tarafımdan 2000-2002 yılları arasında verilmiş olan Biyoloji Tarihi" dersi, 2002 yılından itibaren 2004 yılında emekli olana dek (Zoolog Prof. Dr. Dinçer Gülen ile ortak), Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü üçüncü sınıf öğrencilerine tarafımdan anlatılmaktadır.
Bu ders kitabı, biyoloji ile ilgili tarihsel olguları, tarih öncesi dönemlerden günümüze kronojik bir envanter şeklinde, konusundaki önemli bilimsel kavramları, ayrıca diğer bilim dallarının, sanatın, sosyal olayların biyolojinin ilerlemesine etkilerini ve biyolojinin diğer bilim dalları ile sanata yansımalarıyla birlikte ele almaya gayret ederek anlatmayı amaçlamaktadır,
Ülkemizde biyoloji tarihi dersinde kullanılmak amacıyla hazırlanmış Türkçe bir kitap mevcut değildir. Bu boşluğu kısmen doldurmak amacı ile hazırlanan ve doğallıkla eksiklikleri bulunan bu ders kitabının biyoloji öğrencilerine ve doğa bilimleri ile ilgilenenlere yararlı olması en büyük dileğimdir. Bu ders kitabının hazırlanmasında bilim tarihi ve biyoloji tarihi konularında yabancı dilde ve Türkçe yayınlanmış çok sayıda kitap ve makaleden faydalanılmış, biyologlar için gereken biyoloji tarihi bilgilerinin uyumlu bir sentez halinde ortaya konulmasına çalışılmıştır. Metnin tek düzeliğini gidermek ve kolay anlaşılabilmesini sağlamak için gereken şekillere kitapta geniş ölçüde yer ayrılmıştır.
Kitabın metnini titizlikle değerlendiren ve yapıcı eleştirileri ile katkı sağlayan İstanbul Tıp I Fakültesi, Tıp Tarihi ve Deontolojisi Anabilim Dalı Başkanı sayın Prof. Dr. Nuran YILDIRIM I ile İstanbul Teknik Üniversitesi, Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü öğretim üyelerinden, Doğa Tarihi ve Paleontoloji müzesi sorumlusu sayın Prof. Dr. Mehmet SAKINÇ a içten teşekkürlerimi sunarım.